Alimlər xəstəliklərin insanların heyvanları əhliləşdirməsi ilə bağlı ola biləcəyini aşkar ediblər.
Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, “Nature” jurnalında dərc edilən hərtərəfli araşdırma, qədim insanların minlərlə il əvvəl əhliləşdirməyə başladıqları heyvanlarla yaxın yaşamalarının xəstəliklərin yayılmasında kritik rol oynadığını ortaya qoydu. Kembric və Kopenhagen universitetlərinin alimləri tərəfindən aparılan araşdırmada 37 min il əvvələ aid 1300-dən çox qədim insanın DNT nümunələri araşdırılıb . Tədqiqata rəhbərlik edən professor Eske Willerslev vurğuladı ki, bu, bu günə qədər aparılan ən böyük miqyaslı qədim DNT xəstəliyinin skan edilməsidir.
Komanda Avrasiyada yaşayan qədim insanlar tərəfindən daşındığı bilinən 214 müxtəlif patogeni təhlil edib. Nəticələr göstərir ki, heyvanlardan insanlara keçən zoonoz xəstəliklər təxminən 6500 il əvvəl ortaya çıxmağa başlayıb və 1500 il ərzində geniş yayılıb.
Tədqiqat həmçinin ilk dəfə olaraq DNT-də taun epidemiyalarından məsul olan Yersinia pestis bakteriyasının belə erkən dövrə aid izlərini tapıb. Difteriyaya səbəb olan bakteriya Corynebacterium diphtheriae-nin mənşəyi 11100 il əvvələ gedib çıxır. 9800 il əvvələ aid qalıqlarda hepatit B virusunun izləri, 4200 il əvvələ aid qalıqlarda isə malyariya paraziti Plasmodium vivax-ın izləri aşkar edilib. Cüzamın mənşəyi də təxminən 1400 il əvvələ aid edilmişdir.
Professor Willerslev əkinçilik və heyvandarlığa keçidlə xəstəliklərin yayılmasının sürətləndiyini və bu xəstəliklərin əhalinin dağılmasına, kütləvi miqrasiyaya və genetik adaptasiya proseslərinə də təsir göstərə biləcəyini qeyd edib.
Məsələn, təxminən 5000 il əvvəl Yamnaya çobanlarının Pontik çöllərindən Avropanın şimal-qərbinə miqrasiyası ilə zoonoz xəstəliklərin əhəmiyyətli dərəcədə artması müəyyən edilmişdir. Bu miqrasiyaların genetik izlərinə bu gün də Avropanın şimal-qərbində yaşayan insanlarda rast gəlinir.
Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, qədim patogenlərin xəritələşdirilməsi təkcə keçmişin dərk edilməsində deyil, həm də gələcəkdə yeni vaksinlərin yaradılmasında mühüm rol oynayacaq. Kopenhagen Universitetindən Martin Sikora izah etdi ki, “Bu gün ortaya çıxan yeni yoluxucu xəstəliklərin əksəriyyətinin heyvan mənşəli olması gözlənilir. Keçmişi bilmək gələcəyə hazırlaşmağa kömək edir”.
Willerslev həmçinin qeyd edib ki, qədim patogenlərdə görülən uğurlu mutasiyalar gələcəkdə yenidən ortaya çıxa bilər, ona görə də bu mutasiyalara qarşı mövcud vaksinlərin effektivliyi sınaqdan keçirilməlidir.
Orxan
