Xərçəngdən ölüm nisbətləri son 50 ildə beşdə birdən çox azalıb, lakin gənc yetkinlərdə xəstələrin sayı həyəcan verici bir sürətlə artır. Bəs niyə dünyada 50-dən aşağı olanlar arasında xərçəng halları artıb?
Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, NHS məlumatlarına əsaslanan və 50 illik bir dövrü əhatə edən bu təməlqoyucu araşdırma, erkən diaqnoz və təkmilləşdirilmiş müalicə üsulları sayəsində ölüm nisbətinin 1973-cü ildə 100.000 nəfərə 328-dən 22% azaldığını, 2023-cü ildə isə 252-yə düşdüyünü ortaya qoydu.
Bununla belə, eyni dövrlərdə xərçəng diaqnozlarında nəzərəçarpacaq artım oldu. 1970-ci illərdə hər 100.000 nəfərə 413-dən bu günə qədər yoluxmaların nisbəti 607-yə yüksəlmişdir. Ən böyük artım 50 yaşdan aşağı insanlarda müşahidə olunub. Xüsusilə 20-49 yaş qrupunda 1990-cı illərin əvvəllərindən bu yana yoluxmaların sayı 23% artıb.
Mütəxəssislər bu artımda piylənmə, düzgün olmayan qidalanma, hərəkətsizlik və spirtli içkilərdən istifadənin böyük rol oynadığını vurğulayırlar. Çikaqoda Amerika Klinik Onkologiya Cəmiyyətinin illik konfransında çıxış edən alimlər müasir həyat tərzinin gənc yaşlara xərçəng riski gətirdiyi barədə xəbərdarlıq ediblər.
Xərçəng tədqiqatçısı Dr. Jessica Paulus, 20-30 yaşlarında olan insanlarda kolon xərçənginə daha çox rast gəlmənin piylənmə ilə əlaqəli olduğunu söylədi. Tədqiqata daxil olan 14,000-dən çox gənc xəstənin üçdə birindən çoxu diaqnoz zamanı obez idi.
Xəstələr həmçinin yaşlı xəstələrə nisbətən diaqnoz zamanı stress, yorğunluq və narahatlıq səviyyəsinin daha yüksək olduğunu bildiriblər. Bu məlumatlar xəstələrin sağlamlıq vəziyyətinin öz-özünə bildirilən qiymətləndirilməsi olan “təhlükəli termometr” istifadə edərək toplanıb.
Professor Neil Iyengar mikrobiom tarazlığının pozulmasının gənclərdə xərçəng nisbətlərinin artmasında da təsirli ola biləcəyini söylədi. O, qidalanma vərdişlərinin, mikroplastik və kimyəvi maddələrə məruz qalmağın bu tarazlığı poza biləcəyinə və xərçəngə yol aça biləcəyinə diqqət çəkib.
İyengar, “Yaxşı yeməyə və nizamlı idman etməyə başlamaq heç vaxt gec deyil. Şəkərli içkilər və bəzi işlənmiş qidalar siqaret qədər zərərli hesab edilməlidir” deyib.
Bəzi ekspertlər gənclərin sayının artmasının birbaşa siqaretlə bağlı olmadığını iddia edirlər. Professor Paul Pharoah, ağciyər xərçəngi nisbətlərinin bütün yaş qruplarında azaldığını qeyd edərək, gənclər arasında xərçəngin artmasının əsas səbəbi siqaret ola bilməyəcəyini söylədi.
1970-ci illərdən bəri İngiltərə və Uelsdə xərçəngdən sağ qalma nisbətləri iki dəfə artıb. Lakin son onillikdə bu tərəqqi xeyli yavaşlayıb. Hesabata görə, 2010-cu ildən əvvəlki onilliklərdə sağ qalma nisbətləri son illərlə müqayisədə 3-5 dəfə sürətlə artıb.
Bundan əlavə, Böyük Britaniya hələ də xərçəng nəticələrinə görə oxşar ölkələrdən geri qalır, diaqnozların yalnız 54%-i xərçəngin birinci və ya ikinci mərhələsində qoyulur. Bu, müalicə uğurunun ən yüksək olduğu mərhələlərdən geri qalır və son 10 ildə heç bir ciddi irəliləyiş yoxdur.
Xərçəng Araşdırmalarının Böyük Britaniyanın baş direktoru Mişel Mitçel bildirib ki, ölüm hallarının azalması və sağ qalma səviyyəsinin artması ümidvericidir, lakin gündəlik ölüm halları hələ də çox yüksəkdir.
“Böyük Britaniyada hər gün 460-dan çox insan xərçəngdən ölür. Həddindən artıq çox xəstəliyə hələ də gec diaqnoz qoyulur. Bu vəziyyəti dəyişmək üçün təcili olaraq effektiv Milli Xərçəng Planına ehtiyac var”, – Mitchell bildirib.
Təşkilat daha erkən diaqnoz, testlərə daha sürətli çıxış, həkimlərdən daha təsirli müraciətlər və ağciyər xərçənginin milli skrininq proqramına çağırır. Bu addımların minlərlə insanın həyatını xilas edə biləcəyi vurğulanır.
Orxan
