Alimlər müşahidə ediblər ki, şimpanze təkcə öz yaralarını deyil, başqalarının da yaralarını müalicə edir.
Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, İngiltərənin Oksford Universitetinin tədqiqatçıları Uqandadakı Budonqo meşəsində yaşayan şimpanzelərin təkcə özlərinin deyil, başqalarının da yaralarını müalicə etdiklərini müşahidə ediblər . Bu davranış elm adamları tərəfindən “prososial yara baxımı” adlanır və unikal insan sağlamlığı davranışlarının təkamül köklərinə işıq salır.
Tədqiqata rəhbərlik edən primat tədqiqatçısı Dr. Dr. Elodie Freymann qeyd etdi ki, bu davranış daha əvvəl digər bölgələrdə sənədləşdirilsə də, olduqca nadirdir.
“Uqandada aparılan bu müşahidələr göstərir ki, tibbi qayğı davranışı şimpanzelər arasında əvvəllər düşünüldüyündən daha çox ola bilər” .
Bu müşahidələrin insan təbabətinin təkamül əsasını anlamaqda bizə kömək edə biləcəyini vurğuladı.
Tədqiqat çərçivəsində Budonqoda Sonso və Vaibira icmaları dörd ay ərzində müşahidə edilib. Bu müddət ərzində 41 yara baxımı hadisəsi qeydə alınıb.
Bunlardan 34-ü özünə qulluq, 7-si isə başqa bir şəxsə prososial qayğı olub.
Bu 7 prososial qayğı tədbirindən 4-nə yara müalicəsi, 2-nə tələlərdən xilasetmə yardımı və 1-nə gigiyena dəstəyi daxildir.
Tədqiqatçılar qeyd ediblər ki, şimpanzelər müxtəlif üsullardan istifadə edərək yaraları müalicə edirdilər: birbaşa yara yalama, barmaq yalamadan sonra təzyiq göstərmək, yarpaq sarğı və bitkiləri çeynəyərək yaraya sürtmək. Cütləşdikdən sonra cinsiyyət orqanının təmizlənməsi və defekasiyadan sonra anusun yarpaqla silinməsi kimi gigiyena davranışları da müşahidə edilib.
Yardımçı davranışların müəyyən bir yaş və ya cins qrupu ilə məhdudlaşmadığı, genetik cəhətdən əlaqəsi olmayan şəxslər arasında da meydana gəldiyi qeyd edildi. Bu, şimpanzeyə kömək etmə davranışının yalnız genetik faydaya deyil, həm də sosial əlaqələrə əsaslanaraq inkişaf edə biləcəyini göstərir.
Araşdırmaya görə, Sonso icmasındakı şimpanzelərin təxminən 40 faizi insan tələlərindən xəsarət alıb. Tədqiqatçılar belə risklərin yüksək olduğu mühitlərdə bir-birinə kömək etmə ehtimalının arta biləcəyini düşünürlər.
Tədqiqat heyvanlar aləmindəki digər növlərdə də görülən yeni faydalı davranış nümunəsini təqdim edir. Əvvəllər Qabonda şimpanzelərin böcəkləri yaralara sürtdükləri, fillər və delfinlər kimi heyvanların isə yaralı və ya xəstə fərdlərə toxunmaq, onları sürükləmək və ya təmizləmək üçün qeydə alınıb. Bundan əlavə, laboratoriya şəraitində huşunu itirmiş dostuna “ilk yardım” göstərən və tənəffüs yollarını açan siçanın şəkilləri də bu il dərc edilib.
Orxan
