ABŞ-da seçki yarışı son mərhələsinə qədəm qoyub. Noyabrın 5-də keçiriləcək seçkilərdə vətəndaşlar seçkiyə gedəcək. Ancaq səsvermə hüququ olan bəzi vətəndaşların seçkiyə getmək imkanı yoxdur. Bir çox insanlar səs verməyə vətəndaşlıq borcu kimi baxırlar. Bu hüquqa malik olanlar çətin də olsa demokratik seçimlərini etmək üçün hər cür cəhd edirlər. Ancaq səs vermək istəyən şəxs kosmosdadırsa, işlər daha da mürəkkəbləşir.
Bəs kosmosdakı astronavtlar necə səs verirlər?
Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, 1971-ci ildən bəri kosmonavtlar kosmosda adətən etibarnamə ilə və gizli səsvermə olmadan səs verirlər.
Fransız astronavt Tomas Peske 2017-ci ildə həmkarına səsvermə icazəsi verərək kosmosdan səs verən ilk insanlardan biri oldu.
Lakin ABŞ astronavtları bu prosesdə birbaşa səs verməyə üstünlük verirlər.
Belə ki, ABŞ astronavtı kosmosdan səs vermək istəyəndə əvvəlcə Federal Poçt Kartı Ərizəsini dolduraraq uzaqdan səs vermək üçün icazə almalıdır.
Bu icazə ilə astronavtlar Beynəlxalq Kosmik Stansiyada (BKS) elektron səsvermə bülleteni doldururlar.
Səsvermə bülletenləri şifrələnir, BKS-də kompüterə yüklənir və NASA-nın Peyk İzləmə və Məlumat Ötürmə Sistemi vasitəsilə Yerdəki White Sands Test Mexanizminə göndərilir.
Buradan Hyustondakı Conson Kosmik Mərkəzinə köçürülən səslər elektron şəkildə səlahiyyətli məmurlara çatdırılır.
Beləliklə, seçki bülleteni kosmosa gedib geri qayıtmaqdansa, daha qənaətcil və praktiki üsula əl atılır.
Qeyd edək ki, bu proses ilk dəfə hələ illər əvvəl olub.
Belə ki, 1996-cı ildə Rusiyanın Mir kosmik stansiyasında astronavt Con Blaha ilə başladı. Blaha prezident seçkilərində səs vermək istədi, lakin ştatda elektron səsvermə qaydaları olmadığı üçün onun səyi dayandırıldı. 1997-ci ildə belə bir qanun qəbul edildi və Devid Volf 1997-ci ildə yerli seçkilərdə kosmosdan səs verən ilk amerikalı oldu.
2004-cü ildən bəri Amerika astronavtları 2012-ci il istisna olmaqla, BKS-dən davamlı olaraq fəaliyyət göstərirlər. 2012-ci il seçkiləri zamanı Sunita Williams və Kevin Ford kosmosdakı missiyalarından əvvəl səslərini təqdim etdilər.
Kosmosdan iki dəfə səs verən yeganə astronavt Kathleen Rubins həm 2016, həm də 2020-ci il seçkilərində səs verərək yeni bir çığır açdı.
Kosmosda səsvermə prosesi həm texniki, həm də hüquqi çətinliklər yaradır, lakin demokratiyada iştirakın qorunmasında mühüm addım hesab olunur.
Orxan Saffari
