Dünyanın ən böyük quru kütləsinə malik olan Rusiya bir vaxtlar dənizçilik və iqtisadiyyat baxımından kritik bir bölgədə yerləşən cəmi 52 min kvadrat kilometr ərazisi ilə böyük təhlükə ilə üzləşmişdi. Fıstıq dəliyi Rusiyanın ən zəif nöqtələrindən birinə çevrilsə də, beynəlxalq gərginliyin mərkəzinə çevrildi. Bəs necə oldu ki, belə kiçik bir ərazi belə mühüm strateji əraziyə çevrildi?
Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, adını fıstıq qabığına bənzəyən görünüşündən alan “Fıstık dəliyi” Kamçatka yarımadası, Kuril adaları, Saxalin adası və Rusiya materikinin arasında yerləşir. Bu bölgə coğrafi baxımdan çox kritik bir nöqtədə yerləşir. Rusiya ərazi suları ilə əhatə olunsa da, ərazi beynəlxalq sularda yerləşirdi. Lakin sahildən 200 dəniz milindən çox uzaqda olduğu üçün ərazi beynəlxalq sular sayılırdı. Bu vəziyyət 1990-cı illərdə xarici dövlətlər tərəfindən diqqətə alındı və Çin, Cənubi Koreya, Polşa və Ukrayna kimi ölkələr sürətlə bölgəyə balıqçı gəmiləri göndərməyə başladılar.
Fıstıq dəliyinin beynəlxalq sularda olması Rusiya üçün böyük təhlükəyə çevrilib . Balıq məktəblərinin bu bölgəyə soxulması və xarici balıqçı gəmilərinin həddindən artıq ovlanması Rusiyanın balıq ehtiyatlarına mənfi təsir göstərərək iqtisadi itkilərə səbəb olub.
1991-ci ildə Çin, Polşa və Cənubi Koreya donanmaları təqribən 700 min metrik ton balıq toplamışdısa, növbəti il bu məbləğ 1 milyon metrik tona çatmışdır. Bu problemi həll etmək üçün 2012-ci ildə Rusiya prezidenti Vladimir Putin hökuməti beynəlxalq hüquqa müraciət etməyi üstün tutdu.
2013-cü ildə Rusiya Birləşmiş Millətlər Təşkilatına müraciət etdi və Fıstıq dəliyinin Rusiyanın kontinental şelfinin bir hissəsi olduğunu bildirdi. 2013-cü ilin noyabrında BMT-nin alt komitəsinin bu tələbi təsdiqləməsi ilə Rusiyanın bölgəyə nəzarəti gücləndirilməyə başlandı. 2014-cü ildə BMT-nin Kontinental Şelfin Sərhədləri Komissiyası Fıstıq dəliyini rəsmi olaraq Rusiyanın Eksklüziv İqtisadi Zonası (EEZ) kimi tanıdı. Beləliklə, bölgənin beynəlxalq su statusu sona çatdı və tamamilə Rusiyanın nəzarətinə keçdi.
Peanut Hole təkcə balıqçılıq üçün deyil, həm də enerji resursları üçün kritik ərazidir. Oxot dənizinin bu hissəsində böyük neft və təbii qaz ehtiyatları var. Bu zəngin resurslar Rusiyanın iqtisadi qüdrətində mühüm rol oynayır. Peanut Hole üzərində nəzarəti ələ keçirmək Rusiyanın enerji resursları üzərində hökmranlığını gücləndirdi və eyni zamanda regionda strateji mövqeyini gücləndirdi.
Fıstıq dəliyinin Rusiya tərəfindən ələ keçirilməsi təkcə iqtisadi qələbə deyil, həm də hərbi strategiyada böyük dönüş nöqtəsi oldu. BMT-nin təsdiqi Rusiyanın Oxot dənizi ilə bağlı iddialarını gücləndirdi və bölgədəki hərbi əməliyyatlarda daha sərt siyasətlərə yol açdı. Bu inkişaf böyük dövlətlərin, xüsusilə də Yaponiya və ABŞ-ın regiondakı fəaliyyətlərinə birbaşa təsir göstərmiş və qlobal təhlükəsizlik balansını yenidən formalaşdırmışdır.
Orxan Saffari
