Avropa Şurası tərəfindən yaradılmış Ədalət Mühakiməsinin Səmərəliliyi üzrə Avropa Komissiyası (CEPEJ) üzv dövlətlərdə ictimai ədalət məhkəməsinin səmərəliliyini və keyfiyyətini artırmaq məqsədi ilə növbəti hesabatını açıqlayıb.
Qurumdan Gununsesi.info-ya göndərilən sənəddə qeyd olunur ki, bu hesabatda məqsəd Avropa Şurasının ədliyyə alətlərinin səmərəli tətbiqini təşviq etmək, dövlət siyasətinin ədliyyə sistemi istifadəçilərinin ehtiyaclarını nəzərə almasını təmin etmək və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 6-cı maddəsinin pozulmasının qarşısının alınmasına kömək etmək daxildir.
“46 üzv dövlətin ekspertlərindən ibarət olan CEPEJ 2004-cü ildən bəri məhkəmə sistemlərinin iki ildən bir qiymətləndirilməsini həyata keçirir ki, bu da Avropada və onun hüdudlarından kənarda ədalət mühakiməsinin fəaliyyətini daha yaxşı başa düşməyə imkan verir, onun səmərəliliyini və keyfiyyətini yaxın insanların maraqları naminə yaxşılaşdırır”.
Hesabatda Avropa Şurasına üzv dövlət kimi Azərbaycan da nəzərdə tutulur.
Vəkillik institututunun durumuna diqqət çəkən sənəd müəllifləri qeyd edir ki, 2022-ci ildə hər 100 000 sakinə orta hesabla 180 vəkil düşür: “Avropada vəkillərin əksəriyyəti kişilərdir (56%), lakin bir sıra ölkələrdə qadınların faizi 2018-ci ildən artıb. 2022-ci ilə qədər 12 üzv dövlət qadın vəkillərin əksəriyyətinə malikdir”.
Sənəddə qeyd olunur ki, məhkəmə sisteminin əhəmiyyətinə baxmayaraq, büdcənin ona ayrılan hissəsi illər ərzində müəyyən artımlar olsa da, digər dövlət sektorları ilə müqayisədə ÜDM-in kiçik faizi olaraq qalır.
“Üzv ölkələr məhkəmə sistemlərinə orta hesabla demək olar ki, 1,1 milyard Avro xərcləyib ki, bu da hər bir sakinə 85,4 avroya (2020-ci illə müqayisədə 7,31 avro çox) və ÜDM-in 0,31%-nə bərabərdir”.
2014 və 2022-ci illər arasında məhkəmə sisteminə ayrılan büdcə sabit, lakin qeyri-bərabər artım nümayiş etdirərək 2014-cü ildəki 59,1 €-dan 2022-ci ildə 85,4 €-ya yüksəlmişdir. Varlı ölkələr adətən adambaşına daha yüksək məhkəmə sistemi büdcəsi ayırırlar, bəzən bu rəqəmi üstələyir.
Orta hesabla, üzv dövlətlər və qurumlar məhkəmə sistemi büdcəsinin təxminən 2/3-ni məhkəmələrə, təxminən 25%-ni dövlət ittihamı xidmətlərinə, qalan hissəsini isə (11%) hüquqi yardıma xərcləyirlər.
Ədliyyə Peşəkarlığ nə yerdədir?
2022-ci ildə Avropada hər 100 000 sakinə orta hesabla 22 hakim (Böyük Britaniya-İngiltərə və Uelsdə 100 000 sakinə minimum 3 hakimdən Xorvatiya və Monteneqroda maksimum 42,4 hakimə) bərabər idi. Bununla belə, məhkəmə sistemlərinin spesifik milli xüsusiyyətlərinə, qeyri-peşəkar hakimlərin mövcudluğuna rast gəlinib.
Sənəddə yazılır ki, 2012-ci ildən 2022-ci ilə qədər hakimlərin və prokurorların maaşları orta əmək haqqına nisbətdə Avropada bir qədər artmışdır, baxmayaraq ki, əhəmiyyətli fərqlər olsa da, bəzi ölkələrdə azalma müşahidə olunur: “Orta hesabla hakimlərin ümumi əmək haqqı karyeralarının əvvəlində orta ölkə maaşından 2,5 dəfə, karyerasının sonunda isə 4,9 dəfədir. Digər tərəfdən, daşıyıcının əvvəlində prokurorluq işçilərinin ümumi əmək haqqı orta ölkə üzrə orta əmək haqqının 1,9 misli, Ali Məhkəmə səviyyəsində bu nisbət 3,7-dir. Hakimlər adətən öz karyeraları boyu prokurorlardan daha çox qazanırlar”.
Günay Mahirqızı
Gununsesi.info
