တိုက်ပွဲတွင်းကရဲဘော်တွေရဲ့စိတ်ကျန်းမာရေး

ရှိန်း/People’s Spring

လက်နက်ကြီး နဲ့ သေနတ်ပစ်ခတ်သံတွေကြားထဲ ကိုသူ တစ်​ယောက် အရင်လိုမဟုတ်ပဲကြောက်လန့်စိတ်တွေဝင်လာပါတယ်။

၁၀၂၇စစ်ဆင်ရေး ဒုတိယလှိုင်းမှာကိုသူဟာမတ္တရာမြို့နယ်နဲ့အနီးတဝိုက်မြို့နယ်တွေမှာ ရှေ့တန်းကနေလက်နက်စွဲကိုင်တော်လှန်ခဲ့သူပါ။

“ဒီအသံတွေကိုကျွန်တော်ကြောက်လာတယ်။စစ်တိုက်ချင်စိတ်လုံးဝမရှိတော့ဘူး”လို့ကိုသူကပြောပါတယ်။

စစ်အာဏာရှင်ကိုလက်နက်ဆွဲကိုင်ခုခံတော်လှန်ခဲ့တာ ၄ နှစ်ကျော်လာချိန်မှာ ရှေ့တန်းကိုသွားနေရတဲ့တော်လှန်ရေးရဲဘော်တချို့ဟာ မတူညီတဲ့စိတ်ဖိဆီးမှုတွေ ကိုယ်စီရှိ​နေကြပါတယ် ။စစ်တပ်အာဏာမသိမ်းခင်က ​ကျောင်းသား​တွေ၊အင်

ဂျင်နီယာ​တွေ ၊​ကျောင်းဆရာ​တွေ၊ ဆရာ​ဝန်​တွေ၊ ကာယလုပ်ငန်းလုပ်သူ​​တွေ ၊ဂိမ်းကစား​နေသူ​တွေစတဲ့ အလွှာမျိုးစုံက လူငယ်​တွေ၊လူလတ်ပိုင်းအများစုဟာ စစ်အုပ်စုရဲ့အာဏာသိမ်းမှု နဲ့ ငြိမ်းချမ်းစွာဆန္ဒပြတဲ့ပြည်သူ​တွေကိုစစ်တပ်ကရက်ရက်စက်စက်ပစ်ခတ်သတ်ဖြတ်ခဲ့တာအခါမှာ ဒီမိုက​ရေစီ ၊လူ့အခွင့်အ​ရေးနဲ့ မိမိတို့ရဲ့အခွင့်အ​ရေး​တွေပြန်ရဖို့ လက်နက်စွဲကိုင်ခုခံ​တော်လှန်ကြပါတယ်။ အလွှာမျိုးစုံ ၊ဘဝ​နောက်ခံမျိုးစုံ ၊ဘဝဖြတ်သန်းမှုမျိုးစုံက ​တော်လှန်​ရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်​တွေမှာ ​တော်လှန်​ရေးကာလ ရှည်ကြာလာတဲ့အခါ မတူညီတဲ့ဖိအား​တွေရှိလာကြပါတယ်။ဒါ​ပေမယ့် စိတ်ဖိစီးမှု​တွေကိုအ​ကောင်းဆုံး​ချေဖျက်​ကျော်လွှားနိုင်တဲ့ရဲ​ဘော်​တွေလည်းအများကြီးရှိပါတယ်။

ကိုသူ ဟာတပ်ကိုပြောင်းရွေ့ခွင့်တင်ထားတာမို့ သူ့ရဲ့တပ်ရင်းနာမည်ကို​တော့ ​ရေးသား​ဖော်ပြခွင့်မပြုပါဘူး။အင်တာဗျူးဖြေတဲ့အချိန်အထိ ကိုသူဟာစစ်ပွဲဖြစ်နေတဲ့နေရာမှာပဲရှိနေပါသေးတယ်။တပ်ဖွဲ့မှာစိတ်ချရပြီး နေရာတခုရထားသူမို့ သူကဖုန်းသုံးခွင့်တော့ရထားပါတယ်။

၂၀၂၄ ဇွန်လကစတင်ခဲ့တဲ့ ၁၀၂၇စစ်ဆင်ရေးဒုတိယလှိုင်းမှာ ကိုသူရဲ့နယ်မြေမှာစစ်ရေးပြင်းထန်ခဲ့ပါတယ်။တိုက်ပွဲ​တွေမှာနှစ်ဖက်အထိခိုက်အကျဆုံးများသလို စစ်သား​တွေရဲ့မိသားစုဝင်အများအပြားကိုပါဖမ်းဆီးမိခဲ့တာတွေလည်းရှိပါတယ်။

ဒီတိုက်ပွဲ​တွေမှာ ကိုသူဟာ​ရှေ့တန်းက​နေ ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့​ပေမယ့် ၁၀၂၇ စစ်ဆင်​ရေး တိုက်ပွဲအပြီးမှာ သူရဲ့စိတ်တွေဟာ အရင်လိုမဟုတ်ပဲ စိုးရိမ်ထိတ်လန့်စိတ်တွေဝင်လာတာပါ။

“ပြောရတာရဲဘော်တယောက်အနေနဲ့ရှက်စရာကောင်းတာပေါ့။ဒါပေမယ့်ကျွန်တော်ညတွေဘယ်လိုမှအိပ်မရဘူး။ကျွန်တော့်ကိုသတ်မှာကြောက်သလိုကျွန်တော်ကလူတွေသတ်ရမှာလည်းကြောက်လာတယ်”လို့ ကိုသူကသူကြုံ​နေရတဲ့ အခက်အခဲကိုပြောပါတယ်။

အဲဒီနောက် သူဟာညဆိုကယောင်တမ်းနဲ့ တပ်ဖွဲ့ဝင်အချင်းချင်းကိုသေနတ်နဲ့ချိန်တာမျိုး၊ကိုယ့်ကိုယ်ကို သေနတ်နဲ့ပစ်ခတ်ဖို့ လုပ်တာမျိုးတွေအထိပါလုပ်မိတယ်လို့ကိုသူကဖွင့်ဟပါတယ်။

အဆိုးဝါးဆုံးအနေအထားကိုကျူးလွန်မိတာကတော့ ၂၀၂၄ခုနှစ်စက်တင်ဘာလထဲကပါ။

အိပ်နေရင်း ရုတ်တရက်သေနတ်ကိုမောင်းထတင်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ပစ်ဖို့လုပ်​တာပါ။ဘေးနားမှာရှိနေတဲ့ရဲဘော်ကသေနတ်ကိုဆွဲယူနိုင်လိုက်တာမို့ အထိခိုက်မရှိ ကျည်ကဘေးကိုထွက်သွားတာလို့ဆိုပါတယ်။

“ရုတ်တရက် ကျွန်တော်ဘာဖြစ်သွားမှန်းကိုယ့်ကိုယ်မသိလိုက်ဘူး “လို့ကိုသူကပြောပါတယ်။

အဲဒီနောက်သူ့တပ်ဖွဲ့မှာတိုက်ခိုက်ရေးနေရာမဟုတ်ဘဲ သူ့ကိုတခြားနေရာမှာတာဝန်ချပေးဖို့ခွင့်တောင်းထားပါတယ်။အခုထိတော့ကိုသူဟာစစ်ပွဲထဲမှာရှိနေဆဲပါ။

သာမန်ရက်တွေမှာတောင်ကိုသူက ညဘက်အိပ်မပျော်တာ၊အသံတခုခုကြားရင်ထိတ်လန့်တာ၊ပျော်လာလိုက်၊ဝမ်းနည်းသွားလိုက်စတဲ့စိတ်အခြေအနေတွေကို ခံစားနေရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

“စိတ်ဓာတ်တခုထဲနဲ့ကျွန်တော်အခုထိတောင့်ခံနေခဲ့တာ။ညဘက်ဆိုရင် ကျဆုံးရဲဘော်တွေကိုယ့်ဆီရောက်လာတာမျိုး၊စစ်သားအသေတွေကထလာတာမျိုး အိပ်မက်တွေမက်တယ်။ကျွန်တော်ဘယ်လိုမှအဆင်မပြေဘူး”လို့ ကိုသူကပြောပါတယ်။

ကိုသူဒီလိုစိတ်အခြေအနေဖြစ်နေတာကိုသူ့တပ်ဖွဲ့ကခေါင်းဆောင်ပိုင်းတချို့က မယုံပဲ လုံးဝလက်မခံဘူးလို့လည်းပြောပါတယ်။

စစ်မတိုက်ချင်တော့ဘူးလို့ငြင်းတာကြောင့် ဘာစကားပြောတာလဲ။ယောကျာ်းမဟုတ်ဘူးလားဆိုပြီး ပြန်တုန့်ပြန်တာတွေလည်း ရှိတယ်လို့ကိုသူကပြောပါတယ်။

ကိုသူက မတ္တရာမြို့နယ်ဇာတိပါ။အသက်၃၀ကျော်အရွယ်ဖြစ်ပြီး ဇနီးဖြစ်သူ နဲ့ ၁၀နှစ်အရွယ်သားတယောက်ရှိပါတယ်။သူ့ရဲ့လက်ရှိဆန္ဒကတော့မိသားစုဆီပြန်ချင်နေတာပါပဲ။

“အိမ်ပြန်ချင်တာပေါ့။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တိုက်ပွဲကနားပြီး တခြားမှာတာဝန်ကျရင်တောင် အိမ်ပြန်ဖို့ကတော့မဖြစ်နိုင်သေးဘူး။ ဒီတော်လှန်ရေးမြန်မြန်ပြီးမှပဲ အဆင်ပြေမယ်”လို့ ကိုသူက သူဆန္ဒကိုပြောပါတယ်။

ကိုသူလိုပါပဲ မုံရွာခရိုင်တပ်ရင်း (၄) ရဲ့ တပ်ရင်း တာ၀န်ခံ (ပြန်ကြားရေးတာ၀န်ခံ) ကိုဘာဘိုဆာ (Barbossa) ကလည်းကားသံတွေနဲ့အသံဆူတာတွေကြားရင်ကိုစိတ်မလုံခြုံဖြစ်ပြီး ညဖက်တွေအိပ်မပျော်ပဲဖြစ်​နေတာ ၃နှစ်ကျော်​နေပြီလို့​ပြောပါတယ်။

“ညဆို ကျွန်တော့်ဘေးက လူတွေနိုးလာတဲ့အသံကြားမှပဲကျွန်တော်အိပ်ပျော်တာ။မဟုတ်ရင်ခဏခဏ လန့်နိုးတာ။သေချာအိပ်ရတဲ့ညကိုမရှိသေးဘူး”လို့ ကို ဘာဘိုဆာကပြောပါတယ်။

သူစိုးရိမ်စိတ်သိသိသာသာ ပိုလာတာရဲ့အ​ကြောင်းရင်းကတော့ တော်လှန်ရေးကာလစတင်ခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ခုနှစ်ကစပြီး ကိုပေတလူနေအိမ်အပါအဝင်စခန်းအများစုကို စစ်တပ်ကဝင်စီးတာခံရပါတယ်။

၂၀၂၂ခုနှစ်မှာ မုံရွာမြို့နယ်အရှေ့ခြမ်းမှာသူတို့စခန်းဝင်ရောက်စီးနင်းခံရပါတယ်။ ညကင်းနဲ့ရောက်လာတဲ့စစ်တပ်က ဝင်ရောက်စီးနင်းခဲ့တာပါ။

အဲဒီအချိန်က ကိုဘာဘိုဆာ တို့ (Chindwin Attack Force) မှ တပ်ရင်း(၃)ရင်း နဲ့ တပ်ခွဲ ၁၂ ခွဲ ရှိပေမယ် လက်နက်အစစ် က (၆)လက်သာရှိတာမို့ ခံပစ်ဖို့ကလည်းမဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ရှိသမျှပစ္စည်းအကုန်သယ်ပြီး ထပြေးကြရပါတယ်။

အဲဒါအပြင် ကိုဘာဘိုဆာ ရဲ့ ပြန်ကြားရေးလုပ်တဲ့ဖုန်းနံပါတ်ပေါက်ကြားပြီး GPS(တည်နေရာ)ထောက်လှမ်းခံရပါတယ်။ဒီလိုမျိုးကြောင့် ကို Barbossa မကြာခဏ အသက်လုပြေးခဲ့ရတာတွေပါ။

၂၀၂၃ခုနှစ်မှာ ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်ကိုပြောင်းရွေ့ချိန်မှာလည်း နိုဝင်ဘာလလောက်မှာ ထပ်ပြီးစခန်းကိုဝင်စီးခံရတာမို့ မနက်အစောကြီးထပြေးရတာတွေလည်းကြုံတွေ့ခဲ့ရပြန်ပါတယ်။

“ကျွန်တော်ကအရင်အရမ်းအအိပ်မက်တဲ့လူ။ရုံးဝန်ထမ်းဘဝကဆိုရင်တနင်္ဂနွေပိတ်ရက်ဆို ကျွန်တော်အမြဲအိပ်နေတာ”လို့ကိုဘာဘိုဆာ ပြောပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ၂၀၂၁ကနေ ၂၀၂၄ခုနှစ်အထိ ကိုဘာဘိုဆာ သေချာအိပ်ပျော်တဲ့ရက်မရှိသေးဘူးလို့ဆိုပါတယ်။

ကိုသူ ၊ကိုဘာဘိုဆာ တို့ကြုံ​နေရတဲ့ အခြေအနေနဲ့ပတ်သက်ပြီးဆရာဝန်နဲ့ဆွေးနွေးကြည့်လားလို့ မေးကြည့်တဲ့အခါမှာ ကိုသူရော၊ကိုဘာဘိုဆာရောက သူတို့အခြေအနေက ဆရာဝန်နဲ့ဆွေးနွေးဖို့မလိုအပ်ဘဲ စိတ်ဖိဆီးမှုတခုကြောင့် ဖြစ်တာလို့ပဲပြန်ပြောကြပါတယ်။

“ဒီတော်လှန်ရေးပြီးမှ ဒီအခြေအနေက ပျောက်သွားမှာပဲ”လို့ ကိုဘာဘိုဆာကပြောပါတယ်။

လက်ရှိစိတ်ကျန်းမာရေးကို ​ဆွေးနွေးပေးနေသူ ဆရာမ လီလီကတော့ ကိုသူ ၊ကိုဘာဘိုဆာ နဲ့PDF တွေ အနေနဲ့ ကာလရှည်ကြာ စိတ်ဖိစီးမှုမျိုး ခံစားနေရနိုင်ကြောင်း ယူဆခဲ့ပြီး တိုက်ပွဲဝင်ရဲ​ဘော်‌​တွေအတွက် စိတ်ကျန်းမာ​ရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့သင်တန်းတွေကို သက်ဆိုင်ရာ တပ်ရင်း၊တပ်ဖွဲ့တွေအလိုက်လုပ်ပေးစေချင်တယ်လို့ အကြံပြုပါတယ်။

“ဒီမှာတော့ အ​ခြေအ​နေအရ သင်တန်းတွေပေးတယ်၊ စိတ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ သင်တန်းတစ်ခုမှ မပါပဲ တိုက်ပွဲဝင်ခိုင်းလိုက်တာ၊အဲဒီမှာစမှားခဲ့တာပါပဲ။

မှားတယ်လို့တော့ မပြောချင်တောဘပါဘူး၊ နှောင်းလည်းနှောင်းခဲ့ပြီဆိုတော့”လို့ ဆရာမ လီလီကဆိုပါတယ် ။

အမေရိကန်၊ ရုရှားနဲ့ တခြားစစ်အင်အားအခြေခိုင်တဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ စစ်သည်‌​တွေကိုတိုက်ပွဲအတွင်းစိတ်ဓါတ်ခိုင်မာ‌​စေဖို့ စစ်မြေပြင်ကိုမထွက်ခင် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာသင်တန်းအရင်ပေးပြီးမှသာ စစ်မြေပြင်ကို စေလွှတ်ကြောင်း ရှင်းပြပါတယ်။

စိတ်ဒဏ်ရာကြောင့် အိပ်မပျော်တာ တစ်လနဲ့အထက်ရှိလာသူတွေဟာရက်ရှည်စိတ်ဒဏ်ရာ(PDSD)ရနေတာ​တွေဖြစ်ပြီး ဒါကို စောစောကုသင့်တယ်လို့လည်း ဆရာမလီလီက အကြံပေးထားပါတယ်။

တကယ်လို့သာကုသမှုမပေးရင် “သူတို့ဟာ လက်နက်ကိုင်ထားတဲ့သူတွေဖြစ်ကြတော့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုအဆုံးစီရင်ချင်စိတ်လည်းရှိနေတယ်ပြောတော့ သေနတ်ရှိနေချိန်မှာကိုယ့်ဟာကိုယ်လုပ်လိုက်နိုင်တယ်။ဒါကိုမဖြစ်စေချင်ဘူး Suicide ဆိုတာကာကွယ်လို့ရတယ်”လို့ ဆရာမ လီလီကပြောပါတယ်။

ညဘက်အိပ်မပျော်တဲ့ရက်တွေကြာလာရင်အရက်စွဲတာ၊မူးယစ်ဆေးစွဲတာကနေ စိတ်ကျရောဂါရောက်တဲ့အထိဖြစ်လာနိုင်တာမို့ ကြိုတင်ကုသဖို့လည်းသူကအကြံပေးထားပါတယ်။

တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ စစ်ကြောင်းမှူးတချို့ကို People’s Spring ကမေးကြည့်တဲ့အခါတပ်ဖွဲ့တွေမှာရဲဘော်​တွေအနေနဲ့ စိတ်ဓာတ်ကျတာမျိုးမရှိသလို၊စစ်သားတွေဖြစ်နေတဲ့အတွက် ကျရာတာဝန်ထမ်းဆောင်ရမှာဖြစ်ပြီး စိတ်ကျတာမျိုးတွေကို သူတို့လက်မခံဘူးလို့ အများစုကပြောကြပါတယ်။

၁၀၂၇ဒုတိယလှိုင်းမှာပါဝင်ခဲ့တဲ့ ရွှေဘိုခရိုင်တပ်ရင်း-၁၈ရဲ့ပြန်ကြားရေးတာဝန်ခံကတော့”စစ်တိုက်တာဖြစ်တဲ့အတွက် ရုပ်ရှင်ရိုက်တာတွေ၊ဒရမ်မာခင်းတာမျိုးတွေမရှိဘူး။ရှိလို့လည်းအဆင်မပြေပါဘူး”လို့ ​ပြောပါတယ်။

စစ်ဆင်ရေးထဲရောက်နေကျတဲ့ရဲဘော်တွေထဲမှာအိမ်ပြန်ချင်တဲ့ရဲဘော်တချို့သာရှိပြီး စိတ်ကျတာမျိုး ၊အိပ်မပျော်တာမျိုးဖြစ်တဲ့ရဲဘော်မျိုးမရှိဘူးလို့ စစ်​ကြောင်းမှူး​တွေကဆိုကြပါတယ်။

လက်ရှိ ရခိုင်ပြည်နယ်က စစ်မြေပြင်မှာရှိနေတဲ့ GZတပ်တော်က စစ်ကြောင်းမှူးက”ကျွန်တော့်စစ်ကြောင်းထဲမှာ ညအိပ်မပျော်တဲ့ရဲဘော်ကရှားတယ်ဗျ။ကျွန်တော်နဲ့စစ်တိုက်ခဲ့ကြတဲ့ရဲဘော်တွေဆိုကြာတယ်ဗျာ။တပွဲက သုံးလကြာတယ်။တပွဲကငါးလကြာတယ်။ကြာတော့စစ်ပန်းတဲ့အခါကြအိပ်တာပဲ”လို့ပြောပါတယ်။

ရဲဘော်တွေကစစ်ပန်းလာတဲ့အချိန်အိမ်ပြန်ချင်တာနဲ့အိပ်ချင်တဲ့ရဲဘော်တွေပဲရှိတယ်လို့GZတပ်တော်က စစ်ကြောင်းမှူးကဆိုပါတယ်။

စိတ်ရောဂါကုသပေးနေတဲ့ ဆရာမ လီလီက​တော့စစ်သားတွေဟာ စိတ်နဲ့ပတ်သက်ရင် သန်မာနေရမယ်၊စိတ်ကျလို့မရဘူးဆိုတဲ့ အယူအဆဟာမှန်မနေကြောင်းကိုထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။

တိုက်ပွဲဝင်စိတ်ဓါတ်ခိုင်မာဖို့သင်တန်း‌​တွေ​ပေး‌တယ်ဆိုတာဟာ စိတ်ဓါတ်တွေ မာ​​ကျောခတ်ထန်လာအောင်သင်တန်းပေးတာမဟုတ်ဘူးလို့လည်းသူက‌ရှင်းပြပါတယ်။

“တိုက်ပွဲဝင်ဖို့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာသင်တန်းပေးတယ်ဆိုတာ ကြောက်တက်ဖို့သင်ပေးတာ၊ စစ်ဆိုတာကြောက်ဖို့‌​ကောင်းတယ်ဆိုတာကိုသိမှ ကိုယ့်အသက်မသေအောင် ကာကွယ်ဖို့ကြောက်တက်မှရတာ၊ ကြောက်တက်မှ အသက်မသေ‌​အောင် တဖက်ရန်သူကို ရင်ဆိုင်နိုင်မှာ ၊ ကြောက်တာနဲ့ရဲတာဆိုရင် လူတွေက ရဲတာကိုလိုချင်ကြတာပေါ့နော်၊ စစ်သားတစ်ယောက်ဖြစ်ဆိုရင် မ‌​ပျော့ညံ့ရဘူး၊ မကြောက်ရဘူး၊ မငိုရဘူး ဆိုတဲ့ အယူအဆကြီးက လုံးဝမှားတယ်ပေါ့နော်”ဆရာမလီလီကပြောပါတယ်။

ဒါ​ပေမယ့် PDF တောင်ပိုင်းစစ်ဒေသ၊ ဗျူဟာ ၃၃(​ဒေါနတပ်ရင်း) ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးမှူးရဲဘော်စောဒါးကိုက​တော့ စိတ်ကျန်းမာ​ရေးပြသာနာကိုသူကိုယ်တိုင်တခါတရံကြုံရတယ်လို့​ပြောပါတယ်။

တော်လှန်ရေးလေးနှစ်အတွင်းမှာ ရှေ့တန်းမှာကြမ်းတမ်းတဲ့တိုက်ပွဲ​တွေကို အချိန်အကြာကြီးရင်ဆိုင်ဖြတ်သန်းလာရတဲ့အခါ စိတ်ကျန်းမာ​ရေးပြသာနာကြုံရတက်တယ်လို့ရှင်းပြပါတယ်။

“ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်လည်း အမြဲတမ်း ပြန်ကုစားတာပေါ့”လို့သူကဆက်​ပြောပါတယ် ။

သူကဆက်ပြီး​တော့ “ကျနော်တို့ ရဲဘော်တွေမှာလည်း counselling(နှစိသိမ့်​ဆွေး​နွေး​ပေးတာ) လိုမျိုး လုပ်ပေးနိုင်ရင်ကောင်းတာပေါ့။ တချို့ရဲဘော်တွေက တိုက်ပွဲမှာ ဖြစ်လာတဲ့ စိတ်ဒဏ်ရာတွေက တချို့ ကျနော်တို့မှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် တကယ့်Suicide (​​သေ​ကြောင်းကြံစည်မှု)လုပ်လိုက်တဲ့ ရဲဘော်တွေလည်း ကြုံတွေ့ရတာပေါ့။ သူတို့ရဲ့ အဓိက စိတ်အားငယ်မှုတွေပေါ့နော်။ အဲဒီမှာ ကျနော်တို့ ရဲဘော်တယောက်ဆိုရင် ခြေဖြတ်ရတဲ့အပေါ်မှာ ရဲဘော်က သူစိတ်အားငယ်တာပေါ့။ အဲဒီမှာ သူ့ကောင်မလေးကလည်း သူ့ကိုပစ်ထားတယ်ဆိုပြီးစိတ်ခံစားမှုနဲ့ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် Suicideလုပ်လိုက်တဲ့ဟာလည်းကြုံတွေ့ရတပေါ့”လို့ရဲ​ဘော်​စောဒါးကိုက အ​တွေ့အကြုံကိုမျှ​ဝေပါတယ်။

​​နွေဦး​တော်လှန်​ရေးမှာ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG)ရဲ့ အစီစဥ်နဲ့စိတ်ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဆွေး​နွေးတိုင်ပင်နိုင်တဲ့ တယ်လီကျန်းမာလိုမျိုးအဖွဲ့အစည်းတွေရှိလာပါတယ်။

တယ်လီကျန်းမာဟာ ကျန်းမာရေးပြသနာမျိုးစုံကို ကျွမ်းကျင်ဆရာဝန်တွေနဲ့ပြသနိုင်သလို စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက်အခမဲ့ Counseling ပြုလုပ်လို့ရနိုင်တဲ့နေရာလည်းဖြစ်ပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာ​ရေးအဖွဲ့ အပါအဝင် အ​မေရီကန်နဲ့ ဗြိတိန်တို့ကစိတ်ကျန်းမာ​ရေး နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဌာန​တွေကအိပ်မရတာ ၊စိတ်ဓါတ်ကျတာ ၊ စိုးရိမိထိတ်လန့်စိတ်​တွေရှိ​​တာ၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုသတ်​သေချင်စိတ်​ပေါ်လာတဲ့အ​ခြေအ​နေ ​တွေဆိုရင် အခုလိုအကြံ​ပေးပါတယ်။

ကိုယ်ယုံကြည်ရသူနဲ့ စကားပြော​ပေးပါ။မိသားစု၊ မိတ်ဆွေ၊ ဆရာ စတဲ့ကိုယ်ယုံကြည်ရတဲ့သူ​တွေနဲ့စကား​ပြောပါ။စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ပညာရှင် ၊ဆရာဝန်တစ်ဦးနဲ့ တွေ့ပြီး ​ဆွေး​နွေးတိုင်ပင်လမ်းညွှန်မှုခံယူပါ။

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုသတ်​သေချင်တဲ့မကြာခဏ​ပေါ်လာရင် အ​ရေး​ပေါ်အကူအညီလိုအပ်​နေပါတယ် ။စိတ်ကျန်းမာ​ရေးနဲ့ ကျန်းမာ​ရေးကိုကုစား​ပေးနိုင်တဲ့​ဆေးရုံ၊​ဆေးခန်းကိုဆက်သွယ်အကူအညီ​တောင်းဖို့လိုပါတယ် ။

ဒီလိုစိတ်အ​ခြေအ​နေဖြစ်လာရင် ကိုယ်စိတ်ကို ပိုဂရုစိုက်​ပေး​ပါ။ ​ကောင်း​ကောင်းအိပ်စက်တာ၊ အစာ​ကောင်း​​ကောင်းစားတာ၊ လမ်းလျှောက်တာ၊အားရှိ​အောင်​နေတာစတာ​တွေလုပ်​ပေးပါ။

ကိုယ့်ကိုပူပန်​စေတဲအရာ​တွေကိုစိတ်ထဲကထုတ်ပြီး ကိုယ်ဝါသနာပါတာစာရေးတာ၊ ပန်းချီဆွဲတာ၊ သီချင်းဆိုတာ၊​ဘောလုံးကန်တာစတာမျိုး​တွေလုပ်ပါ။

အင်တာနက်နဲ့ ​ဖေစ်ဘွခ်အပါအဝင်လူမှုကွန်ယက်မီဒီယာ​တွေသုံးတာ ​လျှော့ချတာ၊သတင်း​တွေဖတ်တာ​လျှော့တာ မျိုးလုပ်သင့်ပါတယ်။ဒါအပြင် စိတ်ညစ်စရာ​တွေ၊ မုန်းတီးစကား​တွေ၊ မကောင်းတာ​တွေ​ပြောတဲ့ လူ​တွေနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ​ရှောင့်ကျဥ်တာမျိုးလုပ်သင့်ပါတယ် ။

စိတ်ကျန်းမာ​ရေးပြသာနာဟာအချိန်တိုအတွင်းသက်သာ​ပျောက်ကင်းတာမျိုးမဟုတ်တဲ့အတွက်အ​ကောင်းမြင်ပြီး စိတ်ရှည်သည်းခံပြီးအထက်ပါအကြံပြုချက်​တွေလုပ်ရင် သိသိသာသာတိုးတက်​ကောင်းမွန်လာလိမ့်မယ်လို့ အကြံပြုထားကြပါတယ်။

ရဲ​ဘော်​တွေရဲ စိတ်ကျန်းမာ​ရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဗျူဟာ ၃၃(​ဒေါနတပ်ရင်း) ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးမှူးက​လည်းအခုလို အကြံပြုပါတယ် ။

“ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် အဲဒါမျိုးတွေက တော်လှန်ရေးရဲ့ ဆိုးမွေပေါ့။ ကျနော်တို့ ဒီဆိုးမွေတွေက တချိန်ကျရင် အများကြီး လုပ်ရမယ်ဆိုတာ ကျနော်မြင်တယ်။ အခုလည်းပဲ အဆင်ပြေရင် ပြေနိုင်သလို ကျနော်တို့ တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့တွေကို သွားရောက်ပြီး အဲဒီလိုမျိုးလုပ်ပေးနိုင်ရင် ပိုကောင်းတာပေါ့။ အဲဒီလိုမျိုး မလုပ်ပေးနိုင်ရင်လည်းကျန်းမာရေးစင်တာလိုမျိုးပေါ့နော် Counselling လုပ်နိုင်တဲ့နေရာလိုမျိုး ရှိရင်တော့ ပိုအဆင်ပြေတယ်။ အဲဒီလိုမျိုးကျနော်တို့က အကြံပြုပါတယ်” ။ ။